تاريخچه و ساختار شركت ملي صنايع پتروشيمي
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج اصناف کشور، ايجاد صنعت پتروشيمي در ايران قدمتي ۵۰ ساله دارد و به دهه ۱۳۳۰ شمسي باز ميگردد. در اواخر اين دهه، وزارت اقتصاد وقت به منظور گسترش صنعت پتروشيمي در كشور، بنگاه شيميائي كشور را تأسيس نمود و شركت مزبور در سال ۱۳۳۷ طرح احداث كارخانه كود شيميائي مرودشت فارس را به اجرا گذاشت. ليكن از آنجا كه رشد اين صنعت نيازمند فعاليتهاي تخصصي گسترده تر و هماهنگ با صنعت نفت و گاز بود، به زودي ضرورت ايجاد سازماني براي توسعه و هدايت صنعت پتروشيمي مشهود گرديد و به همين سبب در سال ۱۳۴۲ شركت ملي صنايع پتروشيمي با مالكيت دولت و تحت پوشش شركت ملي نفت ايران تأسيس گرديد و كليه فعاليتهاي مرتبط با ايجاد و توسعه صنايع پتروشيمي در اين شركت متمركز گرديد.
روند توسعه و تحول صنعت پتروشيمي
مقدمه
صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از بخشهای اصلی صنعت کشور، طلایه دار ایجاد ارزش افزوده از منابع نفت و گاز است. این صنعت به عنوان مقام نخست صادرات غیر نفتی در راستای شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه پایدار، بومی سازی فناوری، توسعه صنایع پایین دستی و ایجاد اشتغال نقش اساسی بر عهده دارد. اصلی ترین مزیت این صنعت در ایران تنوع خوراک، دسترسی به آبهای آزاد و نیروی انسانی متخصص است.
بیش از نیم قرن از ورود صنعت پتروشیمی به ایران میگذرد. اواخر دهه ۱۳۳۰ شمسي بود که با دستور وزارت اقتصاد وقت، بنگاه شيميائي كشور تأسيس شد و احداث كارخانه كود شيميائي مرودشت در استان فارس به عنوان اولین واحد صنعت پتروشیمی ایران توسط این بنگاه در سال ۱۳۳۷ آغاز شد. کارخانهای که سالها بعد با گسترش و توسعه واحدها، پتروشیمی شیراز نام گرفت و به عنوان اولین واحد تولیدی پتروشیمی کشور در تاریخ این صنعت در ایران ماندگار شد. از آنجا كه رشد اين صنعت نيازمند فعاليتهاي تخصصي بیشتر و هماهنگ با رشد صنعت نفت و گاز بود، ایجاد سازماني براي توسعه و هدايت این صنعت نوپا ضروری شد و در سال ۱۳۴۲ شركت ملي صنايع پتروشيمي با مالكيت دولت و به عنوان یکی از شرکتهای زیر مجموعه شركت ملي نفت ايران تأسيس گرديد و كليه فعاليتهاي مرتبط با ايجاد و توسعه صنايع پتروشيمي در اين شركت متمركز شد.
روند آغاز، توسعه و تحول صنعت پتروشیمی در ایران از منظر تاریخی به چند مرحله مشخص تقسیم میشود:
تولد صنعت پتروشیمی و شروع اولیه ۱۳۵۷-۱۳۴۲
از راه اندازی کارخانه کودشیمیایی مرودشت در سال ۱۳۴۲ تا پیروزی انقلاب اسلامی توسعه اين صنعت در قالب سه برنامه عمراني (۵۶-۱۳۴۳) به اجرا درآمد. از عمده اهداف اين سه برنامه تأمين نياز داخلي كشور به كودهاي شيميائي و برخي مواد پايه شيميائي و پتروشيميائي بود. احداث مجتمعهاي پتروشيمي رازي (شاهپور)، آبادان، پازارگاد، كربن اهواز (ايران)، خارگ، فارابي(ايران نيپون) و طرحهاي توسعه پتروشيمي شيراز و انجام بخش عمدهاي از احداث پتروشيمي بندرامام ( ايران-ژاپن) حاصل اين دوره است. در سال ۱۳۵۶ توليد شركت ملي صنايع پتروشيمي به حدود ۳ ميليون تن (محصولات مياني و نهائي) رسيد.
از رکود و توقف تا خیزش دوباره صنعت پتروشیمی ۱۳۷۶-۱۳۵۸
وقوع جنگ تحمیلی به فاصله کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کاهش و توقف تولید و آسیب به تاسیسات را بر اکثر واحدهای تولیدی صنعت پتروشیمی که در مناطق جنگی واقع در جنوب کشور قرار داشتند، تحمیل کرد و همچنین عملیات ساخت طرح بزرگ پتروشیمی بندر امام متوقف شد. اما در همین سالها علیرغم شرایط دشوار جنگ و محاصره اقتصادی، تکمیل برخی از طرحهای نیمه تمام از جمله توسعه پتروشیمی شیراز با حداکثر استفاده از منابع داخلی انجام شد.
جذابیت و مزایای صنعت پتروشیمی در رشد و توسعه کشور به سرعت این صنعت نوپا را واجد اولویت در برنامههای عمرانی و توسعه ساخت. پس از پایان جنگ تحمیلی و همزمان با تدوین اولین برنامه پنج ساله توسعه کشور۱۳۷۲-۱۳۶۸، برنامه پنج ساله توسعه پتروشیمی با اهداف زیر تهیه و به تصویب رسید:
- تمركز بر بازسازی و نوسازی ظرفیتهای خسارت دیده
- اصلاح ساختار و بهره برداری بهینه از واحدهای تولیدی موجود
- تأمين نياز صنايع پايين دستي (طرح جايگزيني واردات)، صدور محصولات پتروشيمي و كمك به رهائي از اقتصاد تك محصولي در بلند مدت،
- فراهم آوردن زمينه هاي رشد صنعت غيروابسته و پايه ريزي تكنولوژي داخلي و استفاده بيشتر از امكانات داخل
با اجرای برنامه های پنج ساله اول و دوم توسعه پتروشیمی، شامل بازسازي مجتمعهاي آسيب ديده در جنگ تحميلي، تکمیل و بهره برداری طرحهاي نیمه تمام و همچنین احداث طرح های جدید در پايان سال ۱۳۷۸ و انتهای برنامه دوم توسعه صنعت پتروشیمی، ظرفيت سالانه توليد این صنعت به ۱۴ ميليون تن رسيد.
جهش و تثبیت
در این دوره (برنامه های سوم تا ششم توسعه) هدف صنعت پتروشیمی حرکت به سمت استقرار در کلاس جهانی تعیین شد. اهداف و ویژگی‌های متمایز این دوره جهش و فزونی تولید و ارزش تولیدات، گسترش و تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات، ارتقاء جایگاه صنعت پتروشیمی در صادرات کالاهای غیرنفتی، افزایش سهم در اقتصاد ملی، ارتقاء نسبی جایگاه صنعت پتروشیمی ایران در منطقه و جهان است.
اجرای طرح های متعدد در طول برنامههای توسعه موجب رشد چشمگیر تولید محصولات پتروشیمی شده است، به نحوی که ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی از سه میلیون تن در سال ۱۳۵۷ به حدود ۶۸ میلیون تن در سال ۱۳۹۸ افزایش یافته است.
هم اکنون ۵۵ طرح در چارچوب جهشهای دوم و سوم صنعت پتروشیمی در مراحل مختلف اجرا قرار دارند و پیش بینی میشود با تکمیل و راه اندازی آنها تا پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت این صنعت به حدود ۱۳۳ میلیون تن در سال برسد.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جایگاه سازمان توسعه ای و ایفای نقش تنظیم گری:
با اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی همه شرکت های تولیدی صنعت پتروشیمی به بخش خصوصی واگذار شدند و شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان یک سازمان توسعه ای از یک بنگاه اقتصادی به سوی یک سازمان متولی توسعه و تنظیم گر صنعت پتروشیمی تبدیل گردیده است. عمده ترین نقش های شرکت ملی صنایع پتروشیمی در شرایط جدید به شرح زیر است :
۱. استفاده از حداکثر توان فنی و تخصصی در مدیریت و ساماندهی تخصیص عادلانه، متوازن و بهینه خوراک های بالادست و میانی صنعت پتروشیمی
۲.انجام تعاملات لازم با نهادهای ذی ربط از جمله وزارت نفت و کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی در خصوص قیمت گذاری عادلانه خوراک های بالادست با رویکرد حفظ منافع ملی
۳. همکاری مؤثر در تعیین فرمول قیمت گذاری بلند مدت خوراک های دریافتی از منابع بالادست با رویکرد حفظ منافع ملی و توازن اقتصاد در بخش خصوصی
۴. همکاری، پیگیری و نظارت بر به تولید تجاری رسیدن طرح های اقتصاد مقاومتی
۵. همکاری و پیگیری احداث و توسعه زیرساخت های مورد نیاز صنعت پتروشیمی
۶. همکاری در رفع موانع تولید مجتمع¬های تولیدی بالاخص پیگیری اجرای طرح های تأمین کننده خوراک صنعت
۷. همکاری و پیگیری در راستای رفع موانع تولید مجتمع های صنعت پتروشیمی از طریق انجام تعاملات لازم در حوزه بالادست و بین مجتمعی
۸. مشارکت در سهمیه بندی کود اوره و پیگیری و نظارت بر عملکرد شرکت های تولیدکننده کود اوره در تحویل به بخش کشاورزی
۹. تسهیل گری در روند بکارگیری توان شرکت های صاحب دانش فنی در خصوص رفع موانع تولید از جمله تأمین تکنولوژی های جدید
۱۰. همکاری در تأمین نیاز بازار داخلی به محصولات پتروشیمی و ایجاد تعادل در فرآیند عرضه و تقاضا در این بازار با هدف تأمین نیاز به موقع صنایع پایین دست کشور
۱۱. همکاری در کنترل قیمت های محصولات در بازار داخلی با الزام شرکت تولیدی پتروشیمی در جهت عرضه محصولات در بازار بورس
۱۲. هماهنگی در تولید و عرضه گریدهایی از محصولات مورد نیاز بازار داخلی، که باعث کاهش واردات این محصولات گردیده است
۱۳. ارائه اطلاعات مربوط به ظرفیت تولید و فروش صنعت پتروشیمی به شرکت های بخش خصوصی که در زمینه لجستیک زمینی و دریایی محصولات فعالیت دارند جهت ایجاد زیرساخت های مناسب در سال های آتی
۱۴. تلاش جهت گسترش بازارهای صادراتی محصولات صنعت پتروشیمی ایران و بررسی های لازم جهت نفوذ در بازارهای جدید به ویژه آفریقا و اروپا
۱۵. تلاش در راستای دستیابی به بازوهای اجرایی و قانونی جهت ایفای نقش تنظیم گری صنعت پتروشیمی توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی
افزودن دیدگاه جدید