مشکلات پیش روی اجرای طرح جامع حمل و نقل کشور/ضرورت افزایش سهم ناوگان ریلی در حمل بار

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج اصناف کشور، طرح جامعحمل و نقل کشور، نخستین بار توسط وزارت راه و ترابری در سال ۱۳۶۷ تعریف و انجام شد ؛پس از آن در سال ۱۳۸۲مجددا وزارت راه و ترابری پروژه هایی با عنوان مطالعات جامع حمل و نقل کشور تعریف و انجام آن را به گروهی متشکل از یک مشاور داخلی (مترا) و یک مشاور فرانسوی (اجیس)، واگذار کرد.انجام مطالعات دوم به دلیل شرایط خاص کشور، از جمله تحریم‌های اقتصادی و مشکلات مالی، به درازا کشید و در نهایت نیز بخشی از نتایج آن به شکل مدون و مستند ارایه نشد.

 با وجود این، در سال ۱۳۹۳ ، یک بار دیگر این مطالعات مورد توجه قرار گرفت و به دستور وزیر راه و شهرسازی وقت، ستادی با عنوان ستاد طرح جامع با عضویت نمایندگان زیربخشهای حمل و نقل، کارشناسان و جمعی از خبرگان حمل و نقل تشکیل شد.

بر این اساس هدف تشکیل این ستاد بررسی طرح جامع حمل و نقل قبلی از مرحله آغاز تا پایان شامل روشها، داده ها و مفروضات، نتایج و خروجیها و مقایسه یافته ها و پیشنهادهای مطالعه با وضعیت کنونی و موجود حمل و نقل کشور بود. این ستاد طی جلساتی به بررسی طرح جامع حمل و نقل ارایه شده توسط مترا –اجیس پرداخت و ضمن تایید بخشهای عمده ای از روشها و یافته‌ها، نهایتا نارساییها و مغایرتها و نواقص مطالعات یاد شده را تعیین کرد .

 گام بعدی که وزارت راه و شهرسازی برای ادامه فرآیند به روزرسانی طرح جامع حمل و نقل برداشت، تعریف مطالعه‌ای به منظور ارایه بسته‌ای راهنما یا سندگونه است که بتواند در مقاطع زمانی مختلف برای به روزرسانی طرح جامع حمل و نقل مورد استفاده قرار گیرد.

بر اساس این گزارش مهدی صفری مقدم مدیر کل دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل ونقل وزارت راه و شهرسازی، توضیحاتی درباره آخرین وضعیت مراكز لجستیكی و طرح جامع حمل‌ونقل كشور ارائه داده است.

طرح جامع حمل ونقل چه سالی تدوین شد و هدف اصلی از اجرای این طرح چه بود؟

صفری مقدم : مطالعات طرح جامع حمل ونقل کشور سال 82 با همکاری شرکت Egis فرانسه و مهندسین مشاور مترا آغاز شد و 4 فاز پروژه تا سال 88 انجام شد که متاسفانه پروژه در فاز آخر به دلیل اختلافات بین کارفرما و مشاورین طرح در دولت قبل، متوقف شده و نتایج آن نهایی نگردیده است.

با توجه به تاکید وزیر راه و شهرسازی برای جمع بندی این طرح، مراحل به روز رسانی نتایج مطالعات با شکل گیری معاونت حمل و نقل در وزارت راه و شهرسازی در دستور کار قرار گرفته و با ایجاد دفتر طرح جامع در معاونت حمل و نقل، حرکت به سمت ایجاد مدل جامع حمل و نقل برای برنامه ریزی یکپارچه نیازمندی های بخش عرضه در مدهای مختلف بصورت هماهنگ با یکدیگر و متناسب با تقاضای پیش بینی شده توسط مدل بصورت جدی در دستور کار قرار گرفته است.

طرح جامع چه مشکلاتی را پشت سر گذاشته است؟

صفری مقدم :متاسفانه یکی از مشکلاتی كه در دوره قبل وجود داشته، اقدامات مغایر با توصیه های طرح جامع و پروژه‌های زیرساختی بوده که در بخش های مختلف خلاف برنامه ریزی طرح جامع انجام شده است؛در حال حاضر تمامی این مغایرت ها شناسایی و جهت تصمیم گیری استخراج شده است.

اجرای طرح جامع حمل ونقل در چه مرحله ای قرار دارد؟

صفری مقدم :به منظور اجرای طرح جامع حمل و نقل با همکاری دانشگاه شریف یک برنامه 2 ساله و یک سند راهبردی در حال تهیه و تدوین است که نقشه راه ،نحوه به هنگام سازی و انجام مطالعات طرح جامع حمل و نقل را از این پس مشخص خواهد کرد. این پروژه در مراحل نهایی به سر می برد که به نوعی می توان از آن به عنوان سند بالادستی طرح جامع نام برد.

در سندبالا دستی طرح جامع حمل ونقل چه برنامه های وجود دارد؟

صفری مقدم :در سند راهبردی طرح جامع باید مکانیزمی پیش بینی کنیم که با تغییر مدیریت و دولت‌ها طرح به فراموشی سپرده نشود ویا به پروژه های خارج از طرح جامع بودجه اختصاص داده نشود. برای به روز رسانی طرح جامع یک برنامه یک تا دو ساله پیش بینی شده که باید همه اطلاعات به روز رسانی شود. آخرین اطلاعاتی که برداشت شده مربوط به سال 88 است و باید به روز رسانی شود. مشابه رویكردی كه در تمام دنیا وجود دارد، طرح جامع باید هر 5 سال به روزرسانی شود و اطلاعات جدید برداشت شود.

آیا باید در پروژه های حمل ونقلی کشور از شاخص های طرح جامع استفاده شود یا خیر؟

صفری مقدم :براساس مطالعاتی كه انجام داده‌ایم، به جای این كه طرح جامع حمل و نقل را بعنوان یک گزارش و سند نگاه کنیم، باید رویکردمان این باشد که مدل جامع حمل و نقل را بعنوان یک مدل پویای پشتیبان برنامه ریزی و تصمیم گیری ها، در مجموعه وزارت راه مستقر کنیم.  این مدل جامع در دفتر طرح جامع استقرار یافته و از این به بعد هر طرح و پروژه ملی که بخواهد تعریف شود در این مدل بررسی و تاثیر آن روی شاخص های مختلف بررسی می‌شود در پایان بر اساس بهبودی که در شاخص‌ها می‌دهد و هزینه‌هایی که دارد، تصمیم گیری می شود كه این طرح اجرایی بشود یا نه.

 به عبارت دیگر طرح جامع دیگر یک مجموعه ای از گزارشات پروژه نیست که 5 سال یک‌بار بخواهد منتشر شود. این مدل بصورت دائمی و همیشگی در اختیار وزارت راه است برای تصمیم گیری درباره تمام پروژه های وزارت راه و هر لحظه می توان این مدل را به روز رسانی کرد و استفاده نمود.

 با توجه به این رویكرد، مراحل بهنگام‌سازی در حال انجام است تا در دفتر طرح جامع مدلی به روز و پویا برای بررسی پروژه‌های زیرساختی داشته باشیم.

در طرح جامع بیشتر بر کدام پروژه هایی عمرانی تاکید شده است؟

صفری مقدم :یکی از مشخصات طرح جامع حمل و نقل این است که همه مدل‌های حمل‌و‌نقل را باید با هم ببیند و از جهت جذب مخاطبی که دارند و براساس نیاز سفری که در بخش مسافر و بار در کشور وجود دارد، اعتبار تخصیص می دهد. بر اساس این مطالعات مدل شناسایی می کند که چه میزان زیرساخت در هر بخش نیاز داریم.

بخش های مختلف طرح جامع شامل چه موضوعاتی می شود؟

صفری مقدم :در رویکرد جدید در مطالعات طرح جامع علاوه بر پیش بینی تقاضای توسعه زیرساخت ها، طرح های موضوعی شامل ایمنی؛ شاخص های زیست محیطی، بهبود وضعیت هوا، سیستم های هوشمند حمل و نقل و ... نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت.

درباره اولویت‌ها و رویكرد معاونت حمل‌ونقل توضیح دهید.

صفری مقدم :رویکرد اصلی معاونت حمل ونقل در حال حاضر این است که حمل بار در کشور به سمت بهینه شدن حرکت کند. در حال حاضر سهم بخش جاده ای از حمل بار کشور در حدود 90 درصد است و می بایست سهم بخش ریلی در این حوزه افزایش یابد.

چه مزیت های در بخش ریلی نسبت به بخش جاده ای وجود دارد.

صفری مقدم :حمل بار از طریق بخش ریلی به دلیل صرفه اقتصادی ناشی از مقیاس و تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی كمتر، بهره‌وری بالاتری دارد، دربخش جاده‌ای به دلیل وجود یارانه سوخت، متاسفانه این غیر اقتصادی بودن مخفی شده است و خودش را نشان نمی دهد.

در کشورهای مختلف بار در مسافت‌های تا 400 کیلومتر با کامیون و بیش از این میزان به صورت ریلی حمل می‌شود، در ایران از بندرعباس تا سرخس بار با کامیون و در جاده حمل می شود که در این زمینه باید به سمت اقتصادی شدن حمل بار حرکت کنیم.

برای ایجاد مراكز لجستیکی چه برنامه های لازم است؟

صفری مقدم :باید بتوانیم در قالب یک برنامه بلند مدت، شرایط ایجاد یک سیستم حمل ونقل ترکیبی را فراهم کنیم. یکی از این برنامه‌ها، ایجادهاب های لجستیکی چندوجهی است که از آن به نام بندر خشک نیز یاد می شود.

آیا در زمینه ساخت بندر خشک اقداماتی شروع شده است؟

صفری مقدم :پروژه ای تحت عنوان آمایش مراکز لجستیکی کشور مطرح شده که هدف آن شناسایی نقاط بهینه برای ایجاد مراکز لجستیکی چند وجهی است. در صورت وجود این مراكز و همچنین شکل گرفتن شرکت های توانمند ارایه دهنده خدمات حمل و نقل ترکیبی، بار در مسافت های طولانی از هاب مبدا تا هاب مقصد به صورت ریلی حمل شده و از هاب نزدیک به مقصد نهایی به صورت جاده‌ای به نقطه انتهایی حمل می شود. وجود این مراكز یكی از الزامات اصلی انتقال بار از جاده به سمت ریل است و البته همانطور که اشاره شد، ایجاد و شکل گیری خدمات حمل ترکیبی بار بصورت گسترده در سراسر کشور نیز از دیگر الزامات تغییر از وضع موجود به سمت وضعیت مطلوب است.

این پروژه در چه مرحله ای قرار دارد؟

صفری مقدم :فار اول پروژه تقریبا انجام شده و فاز بعدی به این صورت است که انواع این مراکز با كاركردهای ویژه شناسایی شود. در پایان این فاز، مكان ساخت مراکز لجستیکی، بندر خشک و دهکده های لجستیکی در هر شهری به طور دقیق شناسایی و بررسی می‌شود.

آیا منطقه ای برای ساخت مراكز لجستیكی در کشور شناسایی شده است؟

صفری مقدم :در تهران آپرین بعنوان یکی از این نقاط می تواند استفاده شود. در این مكان اتصال ریلی وجود دارد و سرمایه‌گذاری نیز برای توسعه این منطقه انجام شده است. برای ایجاد هاب لجستیکی چند وجهی، مجموعه شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) یکی دیگر از این نقاط است که باید بررسی شود. باید بین حمل برون‌شهری و درون‌شهری در بخش بار هماهنگی وجود داشته باشد و مزاحمت هایی که ناوگان حمل بار می تواند برای شهر داشته باشد بررسی وارتباط بین این هاب های اصلی و مراکز لجستیکی مکمل آنها تعریف شود.

امیدواریم با این رویکرد بتوانیم به سمت بهینه شدن حمل بار در کشور پیش برویم و مدلی که در همه دنیا متداول است که بارها در مسافت های طولانی با سیستم ریلی حمل می شود و توزیع بار در اطراف مراکز لجستیکی توسط سیستم جاده ای انجام می‌شود، در ایران هم عملی شود.

آیا تا به امروز این پروژه ها به مرحله اجرایی رسیده است؟

صفری مقدم :فاز اول در حال نهایی شدن است و کارگروه ها و مراجع در حال بررسی هستند. از سوی دیگر در مرحله نهایی کردن این جانمایی هستیم و 14 نقطه شناسایی شده است كه این نقاط بهینه در سه سطح عملکردی مختلف هستند. هاب های اصلی رده اول، مراکز سطح دوم و مراکز سطح سوم که در مجموع این نقاط، سرتاسر كشور را پوشش می‌دهند.

انتهای پیام/

باشگاه خبرنگاران